Wczytuję dane...

Twój przewodnik po najważniejszych antyoksydantach

Niektóre enzymy, takie jak peroksydaza glutationowa, dysmutaza ponadtlenkowa czy katalaza, pełnią rolę antyoksydantów. Enzymy te zawierają metale, takie jak selen czy cynk.
W tym wpisie znajdziesz przegląd kluczowych antyoksydantów, które warto znać. Dowiesz się, czym są te potężne składniki odżywcze i dlaczego są tak ważne.

Antyoksydanty | Vita-Pro

Do czego służą antyoksydanty?

Znaczenie walki z wolnymi rodnikami

Wolne rodniki to cząsteczki, którym brakuje jednego elektronu w zewnętrznej powłoce. To czyni je niestabilnymi, więc „kradną” elektron z innych cząsteczek – na przykład z komórek skóry, krwi lub z dowolnego miejsca, gdzie się da.

Organizm wytwarza wolne rodniki w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne, takie jak dym tytoniowy, promieniowanie UV czy zanieczyszczenia powietrza. Powstają one również naturalnie w wyniku procesów metabolicznych.

Zbyt duża ilość wolnych rodników prowadzi do stresu oksydacyjnego — komórki ulegają uszkodzeniu, a nawet obumierają. Stres oksydacyjny jest ściśle związany z procesem starzenia się organizmu i wieloma chorobami.

Wewnętrzny mechanizm obronny organizmu

Na szczęście organizm dysponuje własnym mechanizmem obronnym – antyoksydantami. Gdy wolne rodniki nie są neutralizowane przez antyoksydanty, zaczynają siać spustoszenie.

Antyoksydant to ogólne określenie dla każdego związku, który potrafi zneutralizować niestabilne cząsteczki wolnych rodników, chroniąc w ten sposób DNA, błony komórkowe i inne elementy komórek.

Ile jest antyoksydantów?

Istnieją prawdopodobnie tysiące związków wykazujących właściwości antyoksydacyjne. Do najpopularniejszych należą:

  • Witamina C

  • Witamina E

  • Cynk

  • Beta-karoten i pokrewne karotenoidy

  • Minerały takie jak selen i mangan

Ponadto do antyoksydantów zaliczamy glutation, koenzym Q10, kwas liponowy, flawonoidy, fenole, polifenole, fitoestrogeny i wiele innych. Większość z nich występuje naturalnie w żywności i pomaga chronić organizm przed stresem oksydacyjnym oraz czynnikami środowiskowymi.

Glutation

Cysteina — siarkowy antyoksydant — jest kluczowym składnikiem glutationu, jednego z najważniejszych antyoksydantów chroniących takie narządy jak wątroba, nerki, komórki krwi oraz płuca (1).

Długotrwały stres oksydacyjny, nasilony m.in. przez nadużywanie alkoholu lub leków, może prowadzić do wyczerpania poziomu glutationu, co zwiększa podatność komórek na uszkodzenia. Utrzymanie prawidłowego poziomu glutationu jest niezbędne dla zdrowia komórek i ochrony przed chorobami.

Glutation to silna cząsteczka produkowana naturalnie przez organizm. Składa się z trzech aminokwasów i występuje w każdej komórce. Działa jako główny detoksykator — szczególnie w wątrobie — oraz jako potężny antyoksydant chroniący komórki przed uszkodzeniem.

Ten „superbohater” wśród antyoksydantów wzmacnia układ odpornościowy i neutralizuje wolne rodniki. Doskonałym źródłem glutationu są np. awokado. Niestety, z wiekiem jego poziom spada, co zwiększa podatność na uszkodzenia oksydacyjne.

Suplementacja NAC (N-acetylo-L-cysteiną), zmodyfikowanym aminokwasem, pomaga zwiększyć poziom glutationu, wzmacniając mechanizmy obronne organizmu i wspierając zdrowie komórkowe. Utrzymuj odpowiedni poziom glutationu, aby zachować siłę i ochronę organizmu!

Kwas alfa-liponowy

Kwas liponowy, kolejny siarkowy antyoksydant, wyróżnia się zdolnością do neutralizacji wolnych rodników zarówno w środowisku wodnym, jak i tłuszczowym (2). Badania potwierdzają jego skuteczność w redukowaniu markerów stresu oksydacyjnego.

Znany jest ze swoich korzyści dla osób z cukrzycą – pomaga w leczeniu neuropatii cukrzycowej oraz chroni wzrok. Może nawet zapobiegać cukrzycy, co pokazuje jego wszechstronność (3–6). Z wiekiem poziom glutationu maleje, co jest również uwarunkowane genetycznie (7,8).

Suplementacja kwasem liponowym nie tylko odwraca ten spadek i chroni serce oraz mózg, ale także może reaktywować geny związane ze starzeniem (7–9). Połączenie z L-karnityną tworzy silny duet przeciwdziałający starzeniu się organizmu, wspierając funkcję mitochondriów (10–11).

Kwas alfa-liponowy nazywany jest „uniwersalnym antyoksydantem”, ponieważ rozpuszcza się zarówno w wodzie, jak i tłuszczach, co czyni go wyjątkowo skutecznym. Korzyści obejmują:

  • Zwiększenie poziomu glutationu

  • Silne działanie antyoksydacyjne

  • Wsparcie dla wątroby i układu nerwowego

  • Pomoc w regulacji poziomu cukru we krwi

  • Zapobieganie uszkodzeniom cholesterolu LDL

R-liponowy to najczystsza i najbardziej aktywna biologicznie forma kwasu alfa-liponowego. Jego unikalna struktura pozwala mu łatwo przenikać przez barierę krew–mózg i docierać do ważnych organów, zwiększając jego skuteczność.

Ginkgo biloba

Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) to szczególnie ceniony roślinny antyoksydant, który zwalcza stres oksydacyjny w mózgu dzięki bogactwu flawonoidów oraz zdolności do wiązania metali ciężkich. Składniki te wzmacniają mechanizmy obronne komórek.

Ginkgo wspiera ochronę układu nerwowego poprzez redukcję stanów zapalnych (12), poprawę krążenia, zapobieganie gromadzeniu się toksycznego białka amyloidu i utrzymanie równowagi neuroprzekaźników.

Co ważne, chroni mitochondria — „elektrownie” naszych komórek — przed uszkodzeniem, co przekłada się na lepsze zdrowie i funkcjonowanie mózgu (13), zwłaszcza w kontekście chorób takich jak Alzheimer.

Kurkumina

Kurkumina to aktywny związek zawarty w kurkumie, o silnym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym (14). Neutralizuje szkodliwe wolne rodniki, chroni lipidy w błonach komórkowych i wzmacnia obronę antyoksydacyjną poprzez aktywację szlaków takich jak Nrf2.

Badania pokazują, że kurkumina skutecznie chroni komórki mózgowe przed stresem oksydacyjnym (15–17) i stanami zapalnymi, co czyni ją obiecującym składnikiem w terapii choroby Alzheimera i innych schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak Parkinson i Huntington.

Poza działaniem antyoksydacyjnym, kurkumina wykazuje również potencjał w:

  • Redukcji lęku i depresji (18)

  • Wspomaganiu regeneracji mózgu po urazach (19–21)

  • Poprawie pamięci i zdolności uczenia się (22)

To potężny składnik kurkumy, który wpływa korzystnie nie tylko na smak potraw, ale przede wszystkim na zdrowie mózgu i całego organizmu.

Koenzym Q10 (CoQ10)

Koenzym Q10 to jeden z najważniejszych antyoksydantów pierwszej linii obrony, istotny w walce ze stresem oksydacyjnym i dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Ten niezbędny składnik odżywczy odgrywa kluczową rolę w produkcji energii w komórkach oraz wspiera ochronę przed chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak Alzheimer i Parkinson.

Badania kliniczne potwierdzają jego zdolność do zmniejszania stanów zapalnych, poprawy kontroli poziomu cukru we krwi oraz wspierania funkcji wątroby. CoQ10 może również redukować zmarszczki, wspomagać funkcje nerek i poprawiać wydolność płuc.

Tradycyjnie dostępny jako ubichinon, obecnie częściej spotyka się go w bardziej przyswajalnej formie — ubichinolu — który szczególnie polecany jest osobom z niewydolnością serca.

Resweratrol

Resweratrol to polifenolowy związek antyoksydacyjny występujący w wielu roślinach, szczególnie w czerwonych winogronach, niektórych jagodach oraz rdestowcu japońskim.

W formie wolnej resweratrol charakteryzuje się niską biodostępnością — większość spożytego związku nie trafia do krwiobiegu, ponieważ jest szybko metabolizowany (23–25).

W różnych badaniach wykazano jego korzystne działanie na długowieczność, a także potencjalne wsparcie dla zdrowia metabolicznego, układu sercowo-naczyniowego, mózgu i układu odpornościowego.

Astaksantyna

Astaksantyna to pigment z grupy karotenoidów o bardzo silnych właściwościach antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych. Uważana jest za jeden z najmocniejszych znanych antyoksydantów, szczególnie chwalona za ochronne działanie na skórę (26).

Najlepsze wchłanianie astaksantyny uzyskuje się, przyjmując ją w połączeniu z fosfolipidami, co znacząco zwiększa jej biodostępność. Astaksantyna występuje naturalnie w drożdżach, rakach oraz łososiach.

Najnowsze badania pokazują, że wspiera zdrowie serca i może zapobiegać chorobom sercowo-naczyniowym (27). Ponadto pomaga w utrzymaniu prawidłowego metabolizmu glukozy (28).

Melatonina

Od czasu jej odkrycia ponad 50 lat temu, melatonina znana jest jako związek o wielu funkcjach biologicznych — jedną z najlepiej poznanych jest jej silne działanie antyoksydacyjne (29,30).

Szacuje się, że melatonina ma aż o 200% większy potencjał antyoksydacyjny niż witamina E. W badaniach okazała się skuteczniejsza niż glutation oraz witaminy C i E w redukcji uszkodzeń oksydacyjnych (31).

Dzięki temu melatonina odgrywa kluczową rolę w profilaktyce chorób związanych z wolnymi rodnikami — od chorób serca po nowotwory i wiele innych schorzeń.

Dysmutaza ponadtlenkowa (SOD)

Enzym dysmutaza ponadtlenkowa (SOD) to jeden z najważniejszych mechanizmów obronnych organizmu przed stresem oksydacyjnym, chroniący komórki przed uszkodzeniami, które mogą prowadzić do miażdżycy, udaru czy zapalenia stawów.

Poziom produkcji SOD spada wraz z wiekiem, dlatego suplementacja może stanowić skuteczne wsparcie (32).

Materiały źódłowe

  1. Comhair SA, Erzurum SC. The regulation and role of extracellular glutathione peroxidase. Antioxid Redox Signal. 2005 Jan-Feb;7(1-2):72-9.
  2. Marangon K, Devaraj S, Tirosh O, Packer L, Jialal I. Comparison of the effect of alpha-lipoic acid and alpha-tocopherol supplementation on measures of oxidative stress. Free Radic Biol Med. 1999 Nov;27(9-10):1114-21.
  3. Ziegler D, Nowak H, Kempler P, Vargha P, Low PA. Treatment of symptomatic diabetic polyneuropathy with the antioxidant alpha-lipoic acid: a meta-analysis. Diabet Med. 2004 Feb;21(2):114-21.
  4. Kowluru RA, Odenbach S. Effect of long-term administration of alpha-lipoic acid on retinal capillary cell death and the development of retinopathy in diabetic rats. Diabetes. 2004 Dec;53(12):3233-8.
  5. Hahm JR, Kim BJ, Kim KW. Clinical experience with thioctacid (thioctic acid) in the treatment of distal symmetric polyneuropathy in Korean diabetic patients. J Diabetes Complications. 2004 Mar-Apr;18(2):79-85.
  6. Song KH, Lee WJ, Koh JM, et al. Alpha-lipoic acid prevents diabetes mellitus in diabetes-prone obese rats. Biochem Biophys Res Commun. 2005 Jan 7;326(1):197-202.
  7. Suh JH, Wang H, Liu RM, Liu J, Hagen TM. (R)-alpha-lipoic acid reverses the age-related loss in GSH redox status in post-mitotic tissues: evidence for increased cysteine requirement for GSH synthesis. Arch Biochem Biophys. 2004 Mar 1;423(1):126-35.
  8. Suh JH, Shenvi SV, Dixon BM, et al. Decline in transcriptional activity of Nrf2 causes age-related loss of glutathione synthesis, which is reversible with lipoic acid. Natl Acad Sci USA. 2004 Mar 9;101(10):3381-6.
  9. Smith AR, Shenvi SV, Widlansky M, Suh JH, Hagen TM. Lipoic acid as a potential therapy for chronic diseases associated with oxidative stress. Curr Med Chem. 2004 May;11(9):1135-46.
  10. Kumaran S, Savitha S, Anusuya DM, Panneerselvam C. L-carnitine and DL-alpha-lipoic acid reverse the age-related deficit in glutathione redox state in skeletal muscle and heart tissues. Mech Ageing Dev. 2004 Jul;125(7):507-12.
  11. Richardson MA. Research of complimentary/alternative medicine therapies in oncology: promising but challenging. J Clin Oncol. 1999 Nov;17(11 Suppl):38-43.
  12. Kim M-S, Bang JH, Lee J, Han J-S, Baik TG, Jeon WK. Ginkgo biloba L. extract protects against chronic cerebral hypoperfusion by modulating neuroinflammation and the cholinergic system. Phytomedicine 2016; 23(12):1356-64.
  13. Sastre J, Millan A, de la Asuncion JG, et al. A Ginkgo biloba extract (EGb 761) prevents cmitochondrial aging by protecting against oxidative stress. Free Radic Biol Med 1998:24(2):298-304.
  14. Hewlings SJ, Kalman DS. Curcumin: a review of its effects on human health. Foods 2017;6(10):92.
  15. Parada E, Buendia I, Navarro E, Avendano C, Egea J, Lopez MG. Microglial HO-1 induction by curcumin provides antioxidant, antineuroinflammatory, and glioprotective effects. Mol Nutr Food Res 2015;59(9):1690-700.
  16. Mukhopadhyay C, Ruidas B, Chaudhury S. Role of curcumin in treatment of Alzheimer’s disease. Int J Neurorehabil 2017:4:3.
  17. Brondino N, Fusar-Poli L, Panisi C, Politi P. Potential neuroprotective effects of curcumin against dementia. In: Neuroprotective effects of phytochemical in neurological disorders. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc; 2017. P. 435-46.
  18. Chimakurthy J, Talasila M. Effects of curcumin on pentylenetetrazole-induced anxiety-like behaviors and associated changes in cognition and monoamine levels. Psychol Neurosci 2010;3(2):267-76.
  19. Huang L, Chen C, Zhang X, Li X, Chen Z, Yang C, et al. Neuroprotective effect of curcumin against cerebral ischemia-reperfusion via mediating autophagy and inflammation. J Mol Neurosci 2018:64(1):129-39.
  20. Dai W, Wang H, Fang J, Zhu Y, Zhou J, Wang X, et al. Curcumin provides neuroprotection in model of traumatic brain injury via the Nrf2-ARE signaling pathway. Brain Res Bull 2018;346:28-36.
  21. Zhu X, Li Q, Chang R, Yang D, Song Z, Guo Q, et al. Curcumin alleviates neuropathic pain by inhibiting p300/CBP histone acetyltransferase activity-regulated expression of BDNF and cox-2 in a rat model. PLoS One 2014;9.
  22. Nam SM, Choi JH, Yoo DY, Kim W, Jung HY, Kim JW, et al. Effects of curcumin (Curcuma longa) on learning and spatial memory as well as cell proliferation and neuroblast differentiation in adult and aged mice by upregulating brain-derived neurotrophic factor and CREB signaling. J Med Food 2014;17:641-9.
  23. Joseph A, Balakrishnan A, Shanmughan P, et al. Micelle/Hydrogel Composite as a “Natural Self-Emulsifying Reversible Hybrid Hydrogel (N’SERH)” Enhances the Oral Bioavailability of Free (Unconjugated) Resveratrol. ACS Omega. 2022 Apr 19;7(15):12835-45.
  24. Sandhir R, Singhal N, Garg P. Increasing resveratrol bioavailability: A therapeutic challenge focusing on the mitochondria. In: de Oliveira MR, ed. Mitochondrial Dysfunction and Nanotherapeutics: Elsevier; 2021:349-84.
  25. Walle T. Bioavailability of resveratrol. Ann N Y Acad Sci. 2011 Jan;1215:9-15.
  26. Davinelli S, Nielsen ME, Scapagnini G. Astaxanthin in Skin Health, Repair, and Disease: A Comprehensive Review. Nutrients. 2018 Apr 22;10(4).
  27. https://www.lifeextension.com/magazine/2021/2/astaxanthin-heart-health
  28. Mashhadi NS, Zakerkish M, Mohammadiasl J, et al. Astaxanthin improves glucose metabolism and reduces blood pressure in patients with type 2 diabetes mellitus. Asia Pac J Clin Nutr. 2018;27(2):341-6
  29. Reiter RJ, Tan DX, Fuentes-Broto L. Melatonin: a multitasking molecule. Prog Brain Res. 2010;181:127-51.
  30. Stetinová V, Smetanová L, Grossmann V, Anzenbacher P. In vitro and in vivo assessment of the antioxidant activity of melatonin and related indole derivatives. Gen Physiol Biophys. 2002 Jun;21(2):153-62.
  31. Reiter RJ, Paredes SD, Korkmaz A, Jou MJ, Tan DX. Melatonin combats molecular terrorism at the mitochondrial level. Interdiscip Toxicol. 2008 Sep;1(2):137-49.
  32. https://www.lifeextension.com/magazine/2006/6/report_sod
Change to Black and White